In een thriller – het spannende boek – is spanning essentieel. Als auteur schrijf je plotdriven, als waterstralen in een trechter lopen alle verhaallijnen naar dat ene punt toe waar de boel samenkomt. Alle puzzelstukjes vallen op hun plaats. In het verhaal geef je de lezer valse hints, je zet hem op het verkeerde been en soms ook even op het juiste. Ben jij geen thrillerschrijver, ook dan is een gezonde vleug spanning in je verhaal van cruciaal belang. Je wilt immers dat je lezer op het puntje van zijn stoel gaat zitten en maar al te graag doorleest. Ik geef je wat tips:
Ongelegen
Ken je het gevoel dat je wel heel erg ongelegen komt? Bijvoorbeeld door ergens op visite te gaan waar net een fikse ruzie uitbreekt, een slechtnieuwsgesprek wordt gehouden of een uitslaande brand ontstaat? Als dit een eerste hoofdstuk van je boek zou zijn, roept dat meteen allerlei vragen bij de lezer op en dat is goed! Wat een spanning!
Stel je maar eens voor dat je hoofdpersoon in de eerste passage een naar telefoontje krijgt, in het holst van de nacht een vreemd geluid hoort of op het punt staat een heel verkeerd besluit te nemen, wat een lekkere binnenkomer. Ik zal het met dit voorbeeld uit mijn eigen leven illustreren. Ik had eens een vriendje dat me uitnodigde Kerst met hem en zijn familie te vieren in een Landal vakantiepark. Ik kende zijn familie nog niet, maar beter een kerstavond met ‘onbekenden’ dan helemaal alleen. Het werd een gezellig samenzijn met een hoop gelach. Rond middernacht gingen we allemaal naar ons eigen huisje. Ik had het idee dat ik nog maar een heel eventjes had geslapen toen ik geklop hoorde, gevolgd door stemmen en gehuil. Ik lichtte met mijn telefoon bij en zag hoe mijn vriend zich in zijn pyjamabroek hees en de deur opendeed. ‘Ome Joop is dood,’ hoorde hij. Een tel later stonden we, samen met de rest van de familie, bedremmeld in het huisje van zijn oom en tante waar we zojuist nog zo vrolijk hadden feestgevierd. Allemaal in pyjama en met slaperige, geschrokken gezichten. ‘Welkom in de familie!’ zei iemand, terwijl ik een blik in de slaapkamer wierp waar Joop lag. Dat was nog eens een entree! Het had zo een dijk van een eerste hoofdstuk kunnen zijn!
Verteltempo
Vaart houden in een verhaal zorgt ook voor spanning. Dit doe je onder andere door achtergrondinformatie te doseren. Misschien heb je veel research gedaan, weet je precies hoe het zit met ‘jouw’ onderwerp en wil je dat ook graag etaleren… dat snap ik. Maar soms het echt beter om jezelf af te vragen: wat moet de lezer nu al weten om het verhaal te kunnen volgen? En welke informatie houd je opzettelijk achter om de lezer nieuwsgierig te houden? Geef in ieder geval nog niet te veel prijs. Dat zou jammer zijn!
Flashbacks
Precies hetzelfde geldt voor flashbacks. Uiteraard is het fijn om achtergronden te kennen, maar laat de lezer eerst geïnteresseerd raken in het heden van je hoofdpersoon, voordat je allerlei zaken uit het verleden opdiept. Een eerste hoofdstuk waarin een hoofdpersoon doet, beleeft en ervaart, is voor een lezer vaak fijner lezen dan meteen te wisselen in tijd. Dat komt later wel.
Race tegen de klok
Je kunt in een verhaal bepaalde factoren toevoegen waardoor de spanningsboog strakker komt te staan. Een mooi instrument is tijd. Misschien moet jouw hoofdpersoon zijn sporen wissen, vlak voordat de politie een huiszoeking komt doen, of wil iemand zijn jeugdliefde spreken een uur voordat ze de fout van haar leven maakt en met een ander trouwt. In mijn roman ADEM moest mijn hoofdpersoon voor zijn achttiende in Nederland zien te komen, omdat hij dan nog minderjarig was en meer kans op een verblijfsstatus zou maken.
Het decor
Om nog meer spanning toe te voegen kun je gebruik maken van elementen uit de omgeving. Zo kan een opstekende wind een voorbode zijn van onrust. Klapperende ramen, krakende takken…. En welk gevoel zul je de lezer geven als je spreekt over een nerveus klinkend muziekstuk, jankende wolven, een licht dat flikkert… Natuurlijk kan een contrast ook goed werken. Om nog meer even op mijn “lijk in Landal-avontuur’ terug te komen. Op het moment dat ik de schouwarts binnenliet, stonden het gourmetstel en de lege champagneflessen nog op tafel en rook het in woonkamer naar gebakken vlees en alcohol. De kerstboom was versierd, er brandden zelfs lichtjes. Surrealistisch was in dit geval een understatement. De lezer schuift vast meteen op naar het puntje van zijn stoel.
Laat de lezer gissen!
Er is nog een manier in je schrijven om een lezer langer in spanning te laten. Lees maar eens mee. In mijn boek ADEM staat een fragment waarin mijn hoofdpersonage over de Vrijmarkt loopt. Opeens laat hij zijn oog vallen op iets wat ergens in een kraam tussen de tweedehandsspullen ligt. Hij belt Selma met wie hij een afspraak heeft en vraagt of ze haar boormachine kan meenemen. Een uur later staat het tweetal met boor en stofzuiger voor de muur. Ze nemen beiden afstand en Meron vraagt: “Wat denk je? Hang ie recht zo?” Als lezer heb je al die tijd geen idee wat Meron precies gekocht heeft. Dat volgt pas in de volgende alinea. Deze techniek waarbij ik de lezer wat langer in het ongewisse laat, heb ik meerdere malen toegepast om speelse, spannende elementen aan het verhaal toe te voegen. Ik noem het een beetje lay- back schrijven. Hierdoor daag je de lezer uit om mee te denken. Spanning mag volgens mij niet alleen maar zitten in de vraag hoe een boek zal aflopen, maar juist ook in de afzonderlijke hoofdstukken!
Wil je weten hoe Natasja Bijl in 1 jaar tijd 3000 boeken heeft verkocht? Bestel haar boek: Maak van je boek een succes! – Voor iedereen die een boek schrijft of het blijft uitstellen.